همزمان با هفته ملی بدون دخانیات، مقامات و متخصصان حوزه سلامت در کردستان نسبت به خطرات جبران‌ناپذیر سیگار، قلیان و ویپ (سیگارهای الکترونیکی) بر سلامت مغز و ریه‌ها هشدار دادند. آنها تأکید کردند که افزایش شیوع مصرف این مواد در میان جوانان، زنگ خطری جدی برای سلامت باروری و آینده جمعیت کشور است و حذف دخانیات از کانون خانواده را حیاتی‌ترین گام برای تضمین سلامت جوانی جمعیت دانستند.
در دنیای امروز، با وجود افزایش آگاهی عمومی، همچنان سایه سنگین دخانیات بر سلامت جامعه سنگینی می‌کند. هشدارهای جدی از سوی مسئولان و متخصصان دانشگاه علوم پزشکی کردستان، ابعاد تازه‌ای از خطرات پنهان سیگار، قلیان و سیگارهای الکترونیکی را آشکار کرده است. این هشدارها نه تنها بر آسیب‌های شناخته‌شده ریوی و سرطانی تأکید دارند، بلکه به طور ویژه بر تأثیرات مخرب بر مغز انسان و نقش آن در زوال عقل، همچنین تهدید جدی سلامت باروری و جوانی جمعیت تمرکز می‌کنند.
سیگار: قاتل خاموش مغز و عامل زوال عقل
دکتر اردشیر رحیم‌زاده، مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی کردستان، با تأکید بر خطرات سیگار اظهار داشت: “سیگار کشیدن روزانه در طول زمان باعث از بین رفتن مواد سفید و خاکستری مغز شده و با کاهش حجم مغز به زوال عقل منجر می‌شود.” او افزود که تحقیقات نشان می‌دهد هرچه مصرف سیگار بیشتر و طولانی‌تر باشد، از دست دادن حجم مغز نیز جبران‌ناپذیرتر خواهد بود. این یافته‌ها، هشدار جدی برای سلامت شناختی در بلندمدت محسوب می‌شود و بر این واقعیت تأکید دارد که سیگار نه تنها به ریه‌ها آسیب می‌رساند، بلکه توانایی‌های ذهنی را نیز به تدریج نابود می‌کند.
خطرات پنهان سیگارهای الکترونیکی (ویپ) و قلیان: بیش از یک تفریح
رحیم‌زاده همچنین به خطرات سیگارهای الکترونیکی اشاره کرد و گفت: این محصولات حاوی بیش از ۱۸۰ ماده شیمیایی از جمله دی‌استیل هستند که می‌توانند آسیب‌های جدی و برگشت‌ناپذیری به ریه‌ها وارد کنند. دی‌استیل، یکی از طعم‌دهنده‌های رایج در سیگارهای الکترونیکی، هنگام استنشاق به یک ماده سمی تبدیل می‌شود که می‌تواند باعث بیماری «ریه پاپکورنی» شود. این بیماری با علائمی همچون سرفه‌های مداوم، خس‌خس سینه، تنگی نفس و خستگی شناخته می‌شود و متأسفانه درمانی ندارد. او افزود که کربونیل‌های فرار مانند فرمالدهید و استالدئید نیز در بخار این سیگارها شناسایی شده‌اند و می‌توانند به ریه پاپکورنی منجر شوند.
دکتر خالد رحمانی، عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کردستان، نیز به خطرات فزاینده مصرف قلیان و ویپ پرداخت و نسبت به افزایش شیوع آن در جامعه، به ویژه میان جوانان هشدار داد. وی با اشاره به مطالعاتی که نشان می‌دهد حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از جوانان و نوجوانان ایران تجربه مصرف قلیان را دارند، عادی‌سازی فرهنگی و دسترسی آسان را از علل اصلی شیوع بالای مصرف قلیان دانست. رحمانی تأکید کرد: “یک وعده قلیان (۴۰ تا ۶۰ دقیقه) معادل استعمال ۴۰ تا ۱۰۰ نخ سیگار، سمومی مانند مونوکسید کربن، نیکوتین و فلزات سنگین را وارد بدن می‌کند.” او همچنین به انتقال بیماری‌های عفونی مانند تب‌خال، هپاتیت و سل از طریق استفاده مشترک از دهانه قلیان اشاره کرد و افزود که قلیان اثرات زیان‌باری بر قلب و عروق نیز دارد.
در مورد ویپ، دکتر رحمانی هشدار داد که این سیگارها بسیار اعتیادآور هستند و حاوی نیکوتین بوده که وابستگی شدید ایجاد می‌کند و برای مغز در حال رشد نوجوانان مضر است. او تأکید کرد که بخار ویپ شامل مواد سمی و شیمیایی خطرناک مانند فرمالدهید، آکرولئین و فلزات سنگین است که به ریه‌ها آسیب می‌رساند. وی به باور غلط به عنوان سوءتفاهم ایمنی اشاره کرد که بسیاری از مصرف‌کنندگان تصور می‌کنند قلیان یا ویپ کم‌خطرتر از سیگار است، در حالی که آسیب‌های آنها مشابه یا حتی بیشتر است.
خانواده سالم: ستون فقرات جوانی جمعیت
نسرین استاد نوروزی، رئیس گروه جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی کردستان، بر اهمیت حیاتی حذف دخانیات از کانون خانواده تأکید کرد. او با اشاره به ارتباط تنگاتنگ میان سلامت خانواده و رشد مطلوب جمعیت بیان داشت که سلامت باروری و رشد سالم فرزندان، به شدت تحت تأثیر محیط و عادات والدین قرار دارد.
استاد نوروزی افزود: “تحقیقات علمی نشان داده است که قرار گرفتن در معرض دود دخانیات، می‌تواند منجر به کاهش کیفیت اسپرم در مردان، اختلال در تخمک‌گذاری در زنان و افزایش خطر سقط جنین و زایمان زودرس شود.” علاوه بر این، کودکانی که در معرض دود سیگار والدین قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های تنفسی مکرر، تشدید آسم و حتی مشکلات رشدی و شناختی قرار دارند.
وی در پایان از تمامی خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و مسئولان ذیربط درخواست کرد تا با افزایش آگاهی عمومی، حمایت قاطع از برنامه‌های ترک دخانیات و ایجاد محیط‌های عاری از دود در تمامی فضاهای عمومی و خصوصی، گامی مؤثر و هماهنگ در جهت ارتقای سلامت خانواده و تضمین آینده‌ای روشن برای جوانی جمعیت کشور بردارند.