روابط ایران و پاکستان، با پیشینه‌ای غنی از اشتراکات فرهنگی و تاریخی، در آستانه دور جدیدی از تعاملات قرار گرفته است. در حالی که چالش‌هایی نظیر مسائل مرزی و قاچاق همچنان مطرح هستند، کارشناسان بر این باورند که فرصت‌های بی‌شماری برای ارتقای همکاری‌ها در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی وجود دارد.
سفر نخست‌وزیر پاکستان به تهران: گامی برای تعمیق روابط
انتظار می‌رود سفر آتی شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان به تهران و دیدار او با مقامات ایرانی، به تعمیق روابط دوجانبه و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای منجر شود. این سفر در ادامه دیدارهای دیپلماتیک اخیر صورت می‌گیرد؛ از جمله سفر اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به اسلام‌آباد.
وزارت امور خارجه پاکستان در پیامی، بر تعهد دو کشور به روابط قوی تأکید کرده و توافقات اولیه در حوزه‌های تجارت، انرژی و ارتباطات را مورد اشاره قرار داده است. همچنین، طرفین درباره تحولات جنوب آسیا و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا تبادل نظر کرده و بر حل و فصل مسائل پیچیده از طریق دیپلماسی و مذاکره اتفاق نظر داشته‌اند.
چالش‌ها و فرصت‌ها از نگاه کارشناسان
نوذر شفیعی، کارشناس مسائل شبه قاره، معتقد است که سفر شهباز شریف به تهران در چارچوب روابط دوجانبه است و ارتباطی با تنش‌های اخیر میان هند و پاکستان ندارد. او با اشاره به چالش‌ها و فرصت‌های موجود در روابط دو کشور، تأکید کرد که این دیدارها می‌تواند به کاهش چالش‌ها و افزایش فرصت‌ها منجر شود.
شفیعی، ناامنی‌های مرزی را یکی از چالش‌های جدی میان ایران و پاکستان دانست که گاهی به سوءتفاهماتی نظیر آنچه سال گذشته رخ داد، منجر می‌شود و باید مدیریت شوند. او همچنین به قاچاق کالا و انسان در مرزها و تصور نادرست رقابت بین بندر چابهار ایران و بندر گوادر پاکستان اشاره کرد. از نگاه وی، مسائل کلان‌تری مانند وضعیت افغانستان نیز چالش‌هایی واقعی هستند که روابط را کند می‌کنند و باید برای رفع آن‌ها تلاش کرد.
این استاد دانشگاه بر لزوم همکاری سه‌جانبه ایران، پاکستان و افغانستان برای حل چالش‌های منطقه‌ای تأکید کرد. او توضیح داد که در گذشته، نگاه پاکستان و ایران به افغانستان رقابت‌آمیز بود، اما اکنون مشخص شده که هر دو کشور با افغانستان مشکلات خاص خود را دارند؛ بنابراین، همکاری این سه کشور می‌تواند بسیاری از چالش‌های امنیتی، قاچاق و مهاجرین را حل و فصل کند.
پیوند اقتصادی: چابهار و گوادر، رقیب یا مکمل؟
شفیعی بر ایجاد همکاری میان دو منطقه اقتصادی مهم چابهار و گوادر تأکید کرد. وی معتقد است که اگر این دو بندر به جای رقابت، مکمل یکدیگر شوند و کارشکنی‌ها در رشد متقابل آن‌ها متوقف شود، همکاری‌های اقتصادی گسترده‌ای شکل خواهد گرفت. ایجاد بازارچه‌های مرزی یا مناطق آزاد مشترک نیز می‌تواند بسیاری از چالش‌ها را برطرف سازد.
وی به نگرانی‌های موجود در دو سوی مرز نیز اشاره کرد؛ پاکستان بخشی از ناآرامی‌ها در بلوچستان خود را به ایران و هند نسبت می‌دهد و ایران نیز بخشی از ناآرامی‌های این منطقه را به پاکستان مرتبط می‌داند. این سوءتفاهم‌ها که ناشی از تصورات پیچیده و بین‌الاذهانی است، باید از طریق تلاش مشترک دو طرف برطرف شود.
ریشه‌های تاریخی و آینده اقتصادی
شفیعی با نگاهی به گذشته روابط دو کشور، آن را بسیار درخشان توصیف کرد و گفت: “در میان کشورهای همسایه ایران، هیچ کشوری از نظر قرابت فرهنگی و تاریخی و ‘حس ما بودن’ مانند پاکستان نیست.” او به دوران جنگ ایران و عراق اشاره کرد که ایران با اتکا به اعتماد به پاکستان، مرزهای شرقی خود را کم‌نیرو نگه داشت. وی تأکید کرد که با چنین پیشینه‌ای، روابط نباید تحت تأثیر مسائل دیگر خدشه‌دار شود.
مسائل اقتصادی برای هر دو کشور حائز اهمیت است؛ زیرا ایران و پاکستان هر دو با مشکلات اقتصادی مواجه هستند. همکاری‌های اقتصادی می‌تواند باری از دوش این مشکلات بردارد. شفیعی به موضوع خط لوله صلح اشاره کرد و چالش‌های آن را در سه بخش دانست: عدم آمادگی پاکستان برای اجرای قرارداد، تنش میان هند و پاکستان که مانع همکاری هند می‌شود، و تحریم‌های آمریکا که مانع سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز ایران هستند.
او تأکید کرد که اگر این پروژه به نتیجه برسد، می‌تواند در ایجاد صلح در شبه قاره مؤثر باشد و ایران، پاکستان و هند را به یکدیگر پیوند زند. این طرح نه تنها به توسعه و رشد اقتصادی منطقه کمک می‌کند، بلکه با افزایش رفاه، دولت‌ها و مردم را از حرکت به سمت ناامنی باز می‌دارد، زیرا رفاه و ناامنی در تضاد جدی با یکدیگر قرار دارند.