در گذر زمان، مفهوم کلاهبرداری در فرهنگ ایرانی تحول جالبی داشته است. در روزگاران کهن، کلاهبردار به کسی می گفتند که با زیرکی ناپسند، از لحظات غفلت دیگران بهره می برد و اموالشان را تصاحب می کرد.
جالب اینجاست که واژه کلاه در ادبیات کهن ما، معنایی کاملاً متفاوت داشت. در شاهنامه فردوسی، کلاه نماد قدرت و شکوه پادشاهی بود. وقتی از “کلاه کیانی” سخن می گفتند، منظورشان تاج و نشان سلطنت بود.
آنطور که شواهد نشان می دهد، در شکل امروزی اش قدمتی حدود صد سال دارد.
در متون کلاسیک فارسی، این واژه به شکلی که امروز می شناسیم به کار نرفته است.
این نشان می دهد که مفهوم فریب و سوءاستفاده از دیگران گرچه همیشه وجود داشته، اما نامگذاری آن در طول زمان تغییر کرده است.
کلاهبرداری در قانون ایران
کلاهبرداری در گذشته به معنای ربودن نشان های قدرت، مانند کلاه و تاج بود. این افراد از لحظات غفلت دیگران استفاده می کردند تا این نمادهای ارزشمند را به سرقت ببرند.
در حقوق کیفری امروز ایران، کلاهبرداری پیچیده تر شده و دو مرحله دارد:
مرحله اول با مانور متقلبانه شروع می شود. کلاهبردار با روش های فریبنده، اعتماد طرف مقابل را جلب می کند. این کار معمولا با برنامه ریزی دقیق انجام می شود.
در مرحله دوم، وقتی اعتماد شکل گرفت، کلاهبردار فرد را متقاعد می کند تا مال یا پولی را به او بدهد. معمولا قربانی در لحظه متوجه فریب نمی شود و فقط بعد از مدتی می فهمد چه اتفاقی افتاده است.
این تغییر در مفهوم کلاهبرداری نشان می دهد که جرایم مالی هم مثل جامعه پیچیده تر شده اند و دیگر فقط به سرقت ساده محدود نمی شوند و باید به دنبال شکایت کیفری از جرم کلاهبرداری باشید.
ارکان جرم کلاهبرداری
بسیاری از مردم تصور می کنند هر دروغی که منجر به گرفتن پول آنها شود، کلاهبرداری است. اما قانون تعریف متفاوتی دارد. بیایید با یک مثال روشن این موضوع را بررسی کنیم:
فرض کنید شخصی به دروغ می گوید بیمار قلبی است و نیاز به کمک مالی دارد. اگر دیگران به او پول بدهند و او دیگر پاسخگو نباشد، این عمل به خودی خود کلاهبرداری محسوب نمی شود.
چرا؟ چون دروغ گفتن به تنهایی از ارکان کلاهبرداری نیست.
برای اینکه عملی کلاهبرداری محسوب شود، باید تمام شرایط و ارکان قانونی آن محقق شده باشد.
صرف دروغ گفتن، هرچند از نظر اخلاقی ناپسند است، از نظر قانونی لزوما کلاهبرداری نیست.
این تفاوت ظریف در قانون نشان می دهد که برای تشخیص کلاهبرداری، باید با دقت بیشتری به جزئیات پرونده نگاه کرد یا با یک وکیل کلاهبرداری مشورت کنید.
مانور متقلبانه چیست ؟
مانور متقلبانه به مجموعه اقداماتی گفته می شود که فرد کلاهبردار برای فریب قربانیان خود به کار می گیرد.
این اقدامات به قدری ماهرانه و حساب شده هستند که حتی یک فرد معمولی با هوش متوسط هم ممکن است فریب بخورد.
نکته مهم اینجاست که تاثیر مانور متقلبانه روی افراد مختلف، متفاوت است. برای مثال، یک سالمند 80 ساله ممکن است زودتر از یک جوان 30 ساله فریب بخورد. این تفاوت به دلیل شرایط سنی، تجربه زندگی و وضعیت ذهنی افراد است.
دادگاه ها هنگام رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری، شرایط خاص قربانی را در نظر می گیرند. یعنی قاضی باید به این نکته توجه کند که آیا اقدامات فریبکارانه متهم، با توجه به وضعیت خاص قربانی، می توانسته منجر به فریب او شود یا خیر.
بردن مال در کلاهبرداری چگونه است ؟
کلاهبرداری با سرقت تفاوت اساسی دارد. در کلاهبرداری، هیچ پنهان کاری و ربایشی در کار نیست.
قربانی با میل خود و کاملا آگاهانه (البته با ذهنیتی که فریب خورده) اموال یا پول خود را به کلاهبردار می سپارد.
این اتفاق پس از آن رخ می دهد که کلاهبردار با مانورهای متقلبانه، زمینه را برای فریب قربانی آماده کرده است.
از سوی دیگر، کلاهبرداری با خیانت در امانت هم متفاوت است.
در خیانت در امانت، صاحب مال، دارایی خود را صرفاً برای نگهداری به امانت می سپارد. اما در کلاهبرداری، قربانی اموالش را برای استفاده به فرد کلاهبردار می دهد.
در خیانت در امانت، لحظه تحویل مال جرمی رخ نمی دهد، بلکه جرم زمانی واقع می شود که امانت دار به مال خیانت می کند.
کلاهبرداری توسط وکیل
متاسفانه در سال های اخیر، شاهد افزایش پدیده ای نگران کننده در جامعه هستیم. افرادی سودجو با معرفی خود به عنوان وکیل دادگستری، از مشکلات قضایی مردم سوءاستفاده می کنند.
این افراد با ادعای داشتن روابط خاص در دستگاه قضایی یا توانایی حل سریع مشکلات حقوقی، اعتماد مردم را جلب می کنند.
نکته قابل تأمل این است که کلاهبرداران همیشه حوزه هایی را هدف می گیرند که مردم در آن با مشکلات جدی روبرو هستند. مسائل قضایی یکی از این حوزه هاست که به دلیل پیچیدگی و حساسیت، افراد را مستعد قربانی شدن می کند.
خوشبختانه، نهادهای امنیتی و قضایی موفق به شناسایی و دستگیری چندین باند کلاهبرداری در این زمینه شده اند. اما همچنان نیاز به نظارت دقیق تر و آگاه سازی عمومی در این زمینه احساس می شود.
ارکان اثبات کلاهبرداری
برای اثبات کلاهبرداری، دو رکن اصلی باید ثابت شود:
بردن مال:
- این بخش معمولا به راحتی قابل اثبات است
- مدارکی مانند فیش های بانکی، اسناد انتقال خودرو یا ملک کافی است
- مستندات مالی معتبر می تواند انتقال مال را ثابت کند
مانور متقلبانه:
- این بخش پیچیده تر و دشوارتر است
- فراتر از یک دروغ ساده است
- شامل مجموعه ای از اقدامات فریبنده است
مثال عملی مانور متقلبانه:
فردی با انجام این اقدامات خود را تاجر معرفی می کند:
- اجاره دفتر در منطقه ای معتبر
- جعل مدارک شناسایی
- ساخت قراردادهای صوری
- ارائه تصاویر و اسناد جعلی
راه های اثبات مانور متقلبانه:
- پیام های رد و بدل شده
- ضبط مکالمات
- شهادت شاهدان
- مدارک و مستندات مرتبط
توجه : این یک رپورتاژ آگهی است و مجله خبری تدبیرگران مسئولیتی در خصوص محتوا یا خدمات ارائه شده ندارد.
