موج نوظهور ارزهای دیجیتال در ایران: فرصت‌ها، چالش‌ها و نقش بانک مرکزی
گسترش سریع استفاده از رمزارزها در ایران، با وجود مزایای بالقوه‌ای مانند دور زدن تحریم‌ها و تسریع انتقالات مالی، پیامدهای پیچیده‌ای را به همراه داشته است. بانک مرکزی با ارائه طرح جدید سیاست‌گذاری، قدم مهمی در جهت تنظیم و نظارت بر این فناوری نوین برداشته است؛ اما آیا این اقدامات برای مدیریت ریسک‌ها و استفاده‌ی بهینه از پتانسیل‌های ارزهای دیجیتال کافی خواهد بود؟ این پرسشی است که نیازمند بررسی دقیق است.
در سال‌های اخیر، رمزارزهایی مانند بیت کوین و اتریوم به‌طور چشمگیری در میان مردم و کسب‌وکارهای ایرانی محبوبیت یافته‌اند. از پرداخت‌ها تا فرار از موانع تحریم‌ها، این فناوری به ابزاری کارآمد برای مقابله با محدودیت‌های مالی بین‌المللی تبدیل شده است. دسترسی به انرژی ارزان، ایران را به یکی از قطب‌های اصلی استخراج رمزارزها مبدل ساخته است. فعالیت‌های ماینینگ نه تنها منبع درآمد برای بسیاری از افراد و شرکت‌ها شده، بلکه به توسعه‌ی اکوسیستم رمزارزها نیز کمک شایانی کرده است.
با این حال، نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از مصرف بالای انرژی در فرآیند استخراج، به اعمال محدودیت‌های موقت از سوی دولت منجر شده است. علاوه بر این، استفاده گسترده از رمزارزها در تراکنش‌های داخلی و خارجی، در سایه‌ی نبود قوانین شفاف و نظارت دقیق، با ریسک‌ها و چالش‌های قابل توجهی همراه است.
امنیت و سرعت بالای تراکنش‌ها از مزایای ارزهای دیجیتال است؛ اما نوسانات شدید قیمت، یکی از مهم‌ترین معضلات آن می‌باشد که می‌تواند بی‌ثباتی اقتصادی را تشدید کند. از طرف دیگر، ماهیت ناشناس بودن بسیاری از تراکنش‌ها، زمینه‌ی سوءاستفاده‌هایی مانند پولشویی و تامین مالی تروریسم را فراهم می‌کند.
ثبت تراکنش‌ها در بلاک چین، اگرچه شفافیت نسبی ایجاد می‌کند، اما عدم شناسایی هویت کاربران، پیگیری و کنترل فعالیت‌های غیرقانونی را دشوار می‌سازد. این موضوع، چالشی جدی برای کشورهایی مانند ایران با محدودیت‌های بین‌المللی است.
تحریم‌های اقتصادی، یکی از دلایل اصلی روی‌آوری ایرانیان به رمزارزها بوده است. این فناوری به تجار و شرکت‌ها امکان انجام معاملات بین‌المللی بدون وابستگی به سیستم‌های مالی تحت نظارت آمریکا را می‌دهد. اما در مقیاس بزرگ، استفاده از رمزارزها برای معاملات کلان مانند صادرات نفت یا واردات کالاهای اساسی، هنوز با موانع جدی روبرو است.
نگه‌داری ارزش و سرمایه‌گذاری، از دیگر کاربردهای رمزارزهاست. در شرایط محدودیت دسترسی به ارزهای خارجی، این فناوری می‌تواند راهکاری برای حفظ ارزش دارایی‌ها و کاهش اثرات تورم باشد.
بانک مرکزی با تصویب سند سیاست‌گذاری رمزارزها، چارچوبی برای تنظیم و نظارت بر فعالیت‌های واسطه‌گران و صرافی‌های رمزارزی ارائه داده است. از نکات کلیدی این سیاست، رعایت قوانین مالیاتی و مقررات مبارزه با پولشویی است که می‌تواند به شفافیت بیشتر کمک کند.
این سیاست، بر تقویت همکاری بین بانک مرکزی و نهادهایی مانند وزارت اقتصاد تاکید دارد. هدف اصلی، استفاده‌ی بهینه از پتانسیل‌های رمزارزها و کاهش ریسک‌های ناشی از فعالیت‌های غیرقانونی است. اما موفقیت این سیاست‌ها، منوط به همکاری همه‌ی ذینفعان و تدوین قوانین جامع و شفاف است.
کارشناسان معتقدند ورود بانک مرکزی به این حوزه می‌تواند به ایجاد نظم و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها کمک کند. اما برای استفاده‌ی موثر از رمزارزها در دور زدن تحریم‌ها، ایجاد زیرساخت‌های لازم و پذیرش این فناوری از سوی شرکای تجاری خارجی ضروری است.
ساماندهی فعالیت‌های استخراج رمزارز نیز نیازمند تدوین مقررات دقیق است. قاعده‌گذاری در این زمینه، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی ناشی از استخراج را افزایش داده و از چالش‌هایی مانند مصرف بالای انرژی بکاهد.
تصویب سند سیاست‌گذاری بانک مرکزی، گامی مهم در جهت نظارت و توسعه‌ی فناوری رمزارزها در ایران است. با وجود چالش‌هایی مانند نوسانات قیمتی و خطرات امنیتی، این فناوری پتانسیل بالایی برای تقویت اقتصاد کشور دارد. تدوین مقرراتی که ضمن کنترل ریسک‌ها، از فرصت‌های این بازار نوظهور به بهترین نحو استفاده کند، امری حیاتی است.
