در بحبوحه نگرانی‌های فزاینده از پیامدهای تعرفه‌های پیشنهادی دولت ترامپ بر اقتصاد ایالات متحده، پدیده کاهش بی‌سابقه ارزش دلار به عنوان یک اتفاق غیرمنتظره و نگران‌کننده خودنمایی می‌کند. این وضعیت می‌تواند زنگ خطری برای از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی به اقتصاد آمریکا باشد.
ارزش ارزها همواره تحت تاثیر عواملی نظیر هراس از تورم و سیاست‌های بانک‌های مرکزی دچار نوسان می‌شود. با این حال، تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که افت اخیر دلار به حدی چشمگیر است که می‌تواند نشانه‌ای از یک تحول شوم‌تر باشد: زوال اعتماد جهانی به ایالات متحده.
برای دهه‌ها، نفوذ دلار در تجارت بین‌المللی و جایگاه آن به عنوان پناهگاه امن دارایی‌ها مستحکم بوده است. این امر به کاهش هزینه‌های استقراض دولت آمریکا کمک کرده و واشنگتن را قادر ساخته تا قدرت خود را در عرصه بین‌المللی اعمال کند. اما در صورت خدشه‌دار شدن اعتماد جهانی، این مزایای چشمگیر ممکن است به تدریج از بین بروند.
بری آیچنگرین، اقتصاددان دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، هشدار می‌دهد که اعتماد و اتکای جهانی به دلار که طی نیم قرن یا بیشتر شکل گرفته است، می‌تواند به سرعت و در یک چشم به هم زدن از دست برود.
از اواسط ژانویه، ارزش دلار در برابر سبدی از ارزهای اصلی حدود ۹ درصد کاهش یافته است. این افت قابل توجه و غیرمعمول، ارزش پول آمریکا را به پایین‌ترین سطح در سه سال اخیر رسانده است.
اگرچه بسیاری از سرمایه‌گذاران با تردید به خروج سریع دلار از جایگاه ارز ذخیره جهانی می‌نگرند و انتظار یک افول تدریجی را دارند، اما با توجه به مزایایی که در خطر است، حتی چنین روندی نیز به اندازه کافی نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
علی‌رغم افزایش دو برابری بدهی فدرال آمریکا در سال‌های اخیر و اتخاذ سیاست‌هایی که معمولاً موجب فرار سرمایه‌گذاران می‌شود، تقاضا برای دلار همچنان قوی است؛ چرا که بخش عمده‌ای از مبادلات تجاری جهانی با این ارز صورت می‌گیرد. این امر به دولت، مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارهای آمریکایی اجازه داده است تا با نرخ‌های بهره غیرطبیعی پایین استقراض کنند، که به رشد اقتصادی و بهبود استانداردهای زندگی کمک شایانی کرده است.
تسلط دلار همچنین به آمریکا این امکان را می‌دهد تا با محدود کردن دسترسی به سیستم دلار، کشورهایی نظیر ونزوئلا، ایران و روسیه را تحت فشار قرار دهد. اکنون، این “امتیاز گزاف”، آن‌گونه که اقتصاددانان از آن یاد می‌کنند، به طور ناگهانی در معرض تهدید قرار گرفته است.
دویچه بانک در اوایل ماه جاری با انتشار یادداشتی به مشتریان خود درباره یک “بحران اعتماد” هشدار داد و اعلام کرد که جایگاه دلار به عنوان دارایی امن در حال تضعیف است.
در گزارشی محتاطانه‌تر از شرکت “کپیتال اکونومیکس” آمده است که دیگر اغراق نیست اگر بگوییم وضعیت ذخیره دلار و نقش برتر آن، حداقل تا حدودی زیر سوال رفته است. معمولاً، اعمال تعرفه بر واردات کالاهای خارجی توسط دولت آمریکا منجر به تقویت ارزش دلار می‌شود، زیرا تقاضا برای محصولات خارجی کاهش می‌یابد. اما این بار، نه تنها دلار تقویت نشد، بلکه سقوط کرد و اقتصاددانان را متحیر و به مصرف‌کنندگان آسیب وارد کرد.
از دست رفتن جایگاه دلار به عنوان دارایی امن می‌تواند از طریق افزایش نرخ‌های بهره برای وام‌های مسکن و خودرو، به طور غیرمستقیم به مصرف‌کنندگان آمریکایی ضربه بزند و آن‌ها را مجبور به پرداخت سود بیشتری کند.
نگران‌کننده‌تر از همه، احتمال افزایش نرخ‌های بهره به دلیل بدهی فدرال فزاینده آمریکا است که در حال حاضر معادل ۱۲۰ درصد تولید اقتصادی سالانه این کشور است.
بن استیل، اقتصاددان شورای روابط خارجی، معتقد است که اکثر کشورهایی که نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی مشابهی دارند، با بحران‌های بزرگ روبرو می‌شوند و تنها دلیل مصون ماندن آمریکا از این وضعیت، نیاز جهان به دلار برای تجارت است. او هشدار می‌دهد که در مقطعی، کشورها به طور جدی به دنبال گزینه‌های جایگزین برای دلار خواهند بود و در حال حاضر نیز با کمک اندک برخی از رقبای اقتصادی آمریکا، این روند آغاز شده است.
چین سال‌هاست که با برزیل برای محصولات کشاورزی، روسیه برای نفت و کره جنوبی برای سایر کالاها، قراردادهای تجاری به یوان منعقد کرده است. همچنین، این کشور به بانک‌های مرکزی نیازمند در آرژانتین، پاکستان و سایر کشورها، وام‌هایی به یوان ارائه می‌دهد و به عنوان آخرین راه‌حل، جایگزین دلار شده است.
یکی دیگر از جایگزین‌های احتمالی دلار آمریکا در سال‌های آینده، ارزهای دیجیتال خواهند بود. لری فینک، رئیس شرکت “بلک راک”، در نامه سالانه خود به سهامداران درباره تسلط دلار هشدار داد که اگر کسری بودجه آمریکا همچنان بالا بماند، این کشور در معرض خطر از دست دادن این موقعیت در برابر دارایی‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین قرار خواهد گرفت.
البته، همه بر این باور نیستند که دلیل اصلی کاهش ارزش دلار، از دست رفتن اعتماد به آمریکا است. استیو ریچیوتو، اقتصاددان شرکت “میزوهو فایننشال”، معتقد است که ضعف دلار نشان‌دهنده پیش‌بینی افزایش تورم به دلیل تعرفه‌ها است. او می‌گوید که دلار آمریکا موقعیت ارز ذخیره را زمانی از دست می‌دهد که یک جایگزین قوی برای آن وجود داشته باشد، و در حال حاضر چنین جایگزینی در دسترس نیست.
سیاست‌های متغیر دولت ترامپ، سرمایه‌گذاران را نگران کرده است. غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست‌ها، آمریکا را به مکانی با ثبات و قابلیت اطمینان کمتر و در نتیجه، جذابیت کمتر برای سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کند.
همچنین، منطق توجیه کننده این سیاست‌ها نیز زیر سوال است. ترامپ مدعی است که تعرفه‌های آمریکا کسری تجاری را کاهش می‌دهد و به عنوان مدرک، به این موضوع استناد می‌کند که سایر کشورها در حال “تخریب” آمریکا هستند. اما در محاسبه تعرفه‌ها، او تنها به کسری تجاری در بخش کالاها توجه کرده است، نه خدمات که آمریکا در آن مزیت دارد.
اکثر اقتصاددانان بر این باورند که کسری تجاری لزوماً نشانه ضعف ملی نیست و مانعی برای رشد و شکوفایی اقتصادی ایجاد نمی‌کند. ترامپ همچنین بارها تهدید کرده است که استقلال فدرال رزرو را از بین خواهد برد، که این امر نگرانی‌ها را در مورد احتمال کاهش نرخ‌های بهره به منظور تقویت اقتصاد، حتی به قیمت افزایش تورم، تشدید کرده است.
این یک راه مطمئن برای فرار سرمایه‌ها از دلار است. پس از آنکه جروم پاول، رئیس فدرال رزرو، در روز چهارشنبه گذشته اعلام کرد که برای هرگونه تغییر در نرخ‌های بهره “صبر” خواهد کرد، ترامپ به شدت از او انتقاد کرد و گفت که برکناری پاول نمی‌تواند به اندازه کافی سریع انجام شود.
به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، اقتصاددان برکلی هشدار می‌دهد که “روز آزادی” که ترامپ از آن سخن می‌گوید، اگر رئیس‌جمهور مراقب نباشد، می‌تواند به عنوان یک نقطه عطف و اولین گام در سراشیبی از دست رفتن اعتماد بین‌المللی به دلار آمریکا تلقی شود.
اخبار روز جهان را در مجله تدبیرگران بخوانید