مدیر مرکز فعالیت‌های قرآنی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با تأکید بر جایگاه عاشورا در حافظه جمعی ایرانیان، گفت: عاشورا برای شیعیان صرفاً یک واقعه تاریخی نیست، بلکه تجربه‌ای زنده و جاری است که در هر زمان و مکان می‌تواند تکرار شود. به گفته او، عاشورا در فرهنگ شیعی به مثابه «اکنون همیشه» معنا یافته است؛ لحظه‌ای قدسی که در دل آیین‌ها و مناسک، بار دیگر جان می‌گیرد.
عاشورا؛ بازآفرینی زمان قدسی در دل تاریخ
علی الهی‌خراسانی در نشست «حسین(ع) روح جهانی بی‌روح» با اشاره به دیدگاه میرچا الیاده، اسطوره‌شناس معاصر، توضیح داد: انسان دو نوع تجربه زمانی دارد؛ زمان خطی که گذرا و مصرف‌شدنی است و زمان اسطوره‌ای یا قدسی که بازگشت‌پذیر و تکرارشونده است. آیین‌ها، به‌ویژه آیین‌های عاشورایی، زمان تاریخی را متوقف کرده و انسان را وارد لحظه‌ای از حضور قدسی می‌کنند.
آیین عاشورا؛ تجربه‌ای فراتر از خاطره
الهی‌خراسانی با بیان اینکه آیین‌ها صرفاً بازنمایی گذشته نیستند، بلکه رویدادهای بنیادین را در سطحی وجودی بازتولید می‌کنند، افزود: در آیین عاشورا، ما نه در سال ۶۱ هجری هستیم و نه در سال ۱۴۰۰ شمسی؛ بلکه در زمان تاریخی حضور نداریم. ما وارد زمانی قدسی شده‌ایم که امتداد دارد و پایان‌ناپذیر است. این تجربه نه از طریق مطالعه، بلکه تنها با حضور در آیین قابل درک است.
«کل یوم عاشورا»؛ بیان استمرار امر قدسی
وی با اشاره به شعار «کل یوم عاشورا و کل أرض کربلا» گفت: این جمله تنها یک استعاره نیست، بلکه بیانگر استمرار امر قدسی در زمان و مکان است. شعار «یالَیتَنا کُنّا مَعَکُم» نیز صرفاً حسرتی تاریخی نیست، بلکه تمنایی وجودی برای ورود به اکنون عاشورا است؛ لحظه‌ای که در آن، زمان تاریخی فرو می‌ریزد و زمان قیامتی آغاز می‌شود.
تفاوت نگاه شیعی و سنی به زمان و تاریخ
الهی‌خراسانی با اشاره به تفاوت بنیادین نگاه شیعه و اهل سنت به زمان، اظهار کرد: در سنت شیعی، زمان تاریخی شکسته می‌شود و انسان در اکنونی دائمی و آخرالزمانی زندگی می‌کند. این در حالی است که در اندیشه سنی، خلافت و تاریخ در چارچوب زمان خطی معنا می‌یابد. آیین‌های شیعی، انسان را از زمان و مکان عرفی جدا کرده و به فضای قدسی وارد می‌کنند.
مکان قدسی؛ تعلیق زمان و حضور در امر متعالی
وی با اشاره به تفاوت میان موزه و زیارتگاه، گفت: در موزه با خاطره و زمان تاریخی مواجه هستیم، اما در مکان قدسی، زمان تعلیق می‌شود و انسان در حضور امر متعالی قرار می‌گیرد. آیین‌ها با نشانه‌ها و نمادهای خاص خود، مانند چای، سیاه‌پوشی یا نذر، این فضا را خلق می‌کنند. این عناصر نه از سر تصادف، بلکه ریشه در سنتی دارند که ظرف تجربه قدسی را فراهم می‌سازد.
آیین؛ بستر تجربه زیسته امر قدسی
مدیر مرکز فعالیت‌های قرآنی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی تأکید کرد: آیین‌ها نیازی به آیین‌نامه حکومتی ندارند. آن‌ها در بستر خلاقیت و تجربه جمعی شکل می‌گیرند و توسط مردم اصلاح یا تثبیت می‌شوند. حتی اگر برخی آیین‌ها از مسیر اصلی خود منحرف شوند، اصل آیین به‌عنوان ظرف تجربه قدسی، قابل انکار نیست.
عاشورا و آغاز آخرالزمان در سنت شیعی
الهی‌خراسانی با اشاره به جمله امام حسین(ع) «وَ کَأَنَّ الدُّنْیا لَمْ تَکُنْ» گفت: این جمله نشانه‌ای از پایان زمان خطی و آغاز زمان قیامتی است. از نگاه الیاده، با عاشورا نه تنها یک نهضت، بلکه پایان یک عصر و آغاز آخرالزمان اعلام شد. از همان زمان، مسئله مهدویت در سنت شیعی جدی شد و جامعه شیعه در پی یافتن مصداقی برای مهدی بود.
آیین‌های عاشورایی؛ حامل معنا و حقیقت
در پایان، این پژوهشگر دینی تأکید کرد: آیین‌های عاشورایی تنها ابزار یادآوری نیستند، بلکه ساختارهایی زنده‌اند که معنا، حقیقت و امر قدسی را در دل جامعه بازتولید می‌کنند. تجربه عاشورا، تنها در بستر آیین و در تعلیق زمان و مکان، قابل درک و زیستن است.