بادام‌زمینی در گیلان محصولی است که سال‌ها زیر سایه فرهنگ قوی برنج و چای رشد کرده اما اکنون ظرفیت‌هایی پنهان دارد که می‌تواند هم معیشت کشاورزان را تقویت کند و هم به توسعه صنایع غذایی منطقه کمک کند. آستانه‌اشرفیه با نزدیک به ۸۰ درصد سطح زیرکشت استان، هسته تولید است و فصل برداشت از شهریور تا مهر فرصت درآمدزایی و نشان دادن کیفیت طعم‌محور این محصول به بازارهای داخلی را فراهم می‌کند.
وضعیت تولید و ظرفیت‌های فعلی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان گزارش داده برداشت از حدود ۲۹۲۵ هکتار آغاز شده و نزدیک به ۳۶۱۰ بهره‌بردار در این بخش فعال‌اند؛ تولید پیله خشک در سال جاری حدود ۹۳۶۰ تن اعلام شده که نشان‌دهنده جایگاه قابل توجه محصول در الگوی کشت منطقه است. پردازش و ارزش‌افزوده نیز در استان فعال است: ۱۸ کارخانه صنعتی و حدود ۲۰۰ واحد سنتی فرآوری مشغول به کار هستند که می‌تواند نقطه شروعی برای تقویت زنجیره ارزش محلی باشد.
چالش‌های مزرعه و نیازهای فنی
بادام‌کاران گیلانی با مجموعه‌ای از مشکلات روبه‌رو هستند که مانع افزایش عملکرد می‌شود: استفاده طولانی‌مدت از ارقام قدیمی (مانند رقم گلی)، کمبود یا گرانی کودهای اختصاصی به‌ویژه فسفات، هزینه‌های بالای شخم و آماده‌سازی زمین، نیاز به آزمون‌های خاک و نبود ماشین‌آلات مناسب برای قطعات کوچک مزارع. همچنین نبود قارچ‌کش‌های استاندارد و برنامه‌ریزی برای مدیریت آبیاری، کشاورزان را به روش‌های تجربی و هزینه‌زا سوق داده است.
راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت
- توسعه مکانیزاسیون متناسب با ابعاد مزرعه: فراهم‌سازی خدمات تراکتور، بذرکار و ادوات کوچک‌مقیاس با تعرفه مشخص و حمایتی؛
- برنامه ترویجی و تحقیقاتی برای معرفی ارقام اصلاح‌شده، ایجاد مزارع الگویی و ارائه بسته‌های کود و سمومی که نیاز واقعی و اقلیمی گیاه را پاسخ دهد.
این دو محور می‌توانند در کوتاه‌مدت هزینه‌های تولید را کاهش و بازده را افزایش دهند، و در میان‌مدت زمینه‌ساز ورود سرمایه‌گذاران به صنایع تبدیلی شوند.
فرصت‌های بازار و ارزش‌افزوده
بادام‌زمینی به‌دلیل محتوای پروتئین و چربی‌های غیراشباع، بازار مطلوبی در صنایع غذایی، روغن‌کشی و محصولات سلامت‌محور دارد. اگر استان بسته‌بندی استاندارد، برندینگ منطقه‌ای و مسیر صادرات به بازارهای مجاور را تقویت کند، می‌تواند از یک محصول محلی به کالایی رقابتی در بازار کشوری و فراملی تبدیل شود. توسعه گردشگری کشاورزی مبتنی بر برداشت و فرآوری نیز می‌تواند درآمد تکمیلی برای روستاها فراهم کند.
پیشنهاد سیاستی و نیاز به همکاری بین‌بخشی
پاسخ به مسائل بادام‌کاری نیازمند همکاری سازمان جهاد کشاورزی، مراکز تحقیقاتی، تعاونی‌ها و بخش خصوصی است. اقدامات کلیدی عبارتند از: تخصیص بسته‌های حمایتی برای تأمین کود فسفات و بذر گواهی‌شده، ایجاد مزرعه‌های الگویی و مرکز خدمات مکانیزاسیون استانی، و تدوین نقشه راه بازاریابی و توسعه صنایع تبدیلی. این ترکیب سیاستی می‌تواند بادام‌زمینی گیلان را از محصولی کم‌توجه به محرکی برای رشد اقتصادی محلی بدل کند.
علی رستگار، دانش‌آموخته رشته خبرنگاری سیاسی – اقتصادی از دانشکده خبر است. او فعالیت حرفه‌ای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۸۹ به طور رسمی آغاز کرد و در طول سال‌ها با چندین خبرگزاری و نشریه همکاری داشته است.