در روزهای اخیر، نمودارهای منتشرشده در فضای مجازی نشان داده‌اند که شاخص تابش اشعه فرابنفش در تهران به عدد بحرانی ۱۰ تا ۱۱ رسیده است؛ سطحی که بر اساس استانداردهای جهانی در بالاترین حد هشدار قرار دارد و می‌تواند سلامت عمومی را تهدید کند.
مهدی رهنما، رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور، اعلام کرد که تابش اشعه فرابنفش در ساعات حدود ظهر تا ۱۴:۳۰ در اکثر روزهای تابستان در تهران به بیشترین مقدار خود می‌رسد. وی افزود که این شاخص از فاکتورهایی چون ارتفاع، زاویه تابش خورشید، میزان آلودگی هوا و ابرناکی تأثیر می‌پذیرد و در ماه تیر، بیشترین مقدار آن در تهران ثبت شده است.
تقسیم‌بندی شاخص فرابنفش
شاخص اشعه فرابنفش در ۱۱ دسته طبقه‌بندی می‌شود:
- عدد ۰ تا ۳: سطح ایمن
- عدد ۴ تا ۵: تابش متوسط، نیاز به محافظت
- عدد ۶ تا ۷: شدت بالا، ریسک آفتاب‌سوختگی
- عدد ۸ تا ۱۰: خطر جدی برای پوست
- عدد ۱۱: حداکثر هشدار، خطر بروز بیماری‌های جدی مانند سرطان پوست
اهمیت پایش و پیش‌بینی تابش فرابنفش
رهنما تصریح کرد که اگرچه این پدیده همواره وجود داشته، اما تنها در یک دهه گذشته پایش آن در ایران جدی‌تر شده است. به گفته او، استفاده از تجهیزات پایش زمینی و مدل‌های پیش‌بینی عددی، امکان ارائه هشدارهای روزانه و چندروزه را فراهم کرده و می‌تواند از ابتدای بهار تا پایان تابستان و حتی تا پاییز کاربرد داشته باشد.
پژوهشگاه هواشناسی از سال گذشته با توسعه مدل‌های داخلی، پیش‌بینی شاخص فرابنفش را در ۳۱ استان کشور به‌صورت روزانه با بازه‌های زمانی سه‌ساعته منتشر می‌کند.
تأثیر ازن و آلاینده‌ها بر شدت تابش
رهنما همچنین به نقش دوگانه ازن اشاره کرد؛ ازن استراتوسفری که مانع ورود اشعه به سطح زمین می‌شود و ازن سطحی که در اثر واکنش‌های شیمیایی شکل می‌گیرد و ممکن است شدت تابش را افزایش دهد. همچنین برخی آلاینده‌ها از طریق تغییر زاویه تابش یا ایجاد ذرات معلق می‌توانند شدت فرابنفش را تقویت یا تضعیف کنند.
مخاطرات و راهکارهای ایمنی
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض تابش شدید، علاوه بر آفتاب‌سوختگی، موجب التهاب پوستی، کاهش سلامت چشم‌ها و در موارد شدیدتر سرطان پوست می‌شود. استفاده از کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و پوشش مناسب به‌ویژه در ساعات اوج تابش (حدود ۱۲ تا ۱۴) ضروری است.
نیاز به شبکه پایش زمینی منسجم
رهنما از نبود تجهیزات گسترده برای پایش محلی و لحظه‌ای گلایه کرده و تأکید کرد که به‌منظور منطقه‌بندی دقیق و صدور هشدارهای محلی، باید شبکه‌ای یکپارچه از ایستگاه‌های زمین‌پایه در کلان‌شهرها ایجاد شود. او اظهار امیدواری کرد که این مسئله بیش از پیش در سیاست‌گذاری‌ها و سلامت عمومی مورد توجه قرار گیرد.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که در ارتفاعات شمال تهران، به‌دلیل کاهش تراکم مولکولی هوا، شدت تابش به‌مراتب بیشتر است؛ از این رو آگاهی عمومی و اطلاع‌رسانی هدفمند در زمینه خطرات تابش فرابنفش باید تقویت شود.