تبریز، پایتخت تاریخی آذربایجان، بار دیگر با پدیده آلودگی هوای شدید و تداوم وارونگی دما مواجه شده است. بر اساس آخرین داده‌های سامانه پایش کیفی هوا، شاخص کیفیت هوای تبریز در اغلب ایستگاه‌ها وارد محدوده "قرمز" و ناسالم برای همه گروه‌ها شده است، وضعیتی که سلامت عمومی شهروندان را به خطر می‌اندازد. این پدیده نامطلوب با افزایش قابل توجه ذرات معلق همراه بوده و چشم‌انداز خاکستری به آسمان شهر بخشیده است.
شاخص کیفیت هوای تبریز در محدوده ناسالم برای همه
در نخستین روز آذرماه، شاخص کیفیت هوای تبریز بر اساس ذرات ۲.۵ میکرون، ارقام نگران‌کننده‌ای را به ثبت رسانده است. ایستگاه‌های پایش کیفی هوا در نقاط مختلف شهر، از جمله میدان نماز، باغشمال، آبرسان، بهداشت و محیط زیست، شاخص‌هایی بین ۱۵۵ تا ۱۶۲ را گزارش کرده‌اند که همگی در وضعیت "قرمز" قرار دارند. این بدان معناست که کیفیت هوا برای تمام افراد جامعه ناسالم تلقی می‌شود و حتی افراد سالم نیز در معرض خطر قرار دارند.
وضعیت آلودگی هوای تنها به مرکز تبریز محدود نمی‌شود. شهر جدید سهند، واقع در شهرستان اسکو، نیز به طور میانگین با شاخص ۱۶۷، در وضعیت قرمز و کاملاً ناسالم برای عموم به سر می‌برد. این ارقام نشان‌دهنده یک بحران محیط زیستی گسترده‌تر در منطقه است که نیازمند توجه فوری و راهکارهای جامع است.
وارونگی دما و نقش آن در تشدید آلودگی هوای تبریز
عامل اصلی تشدید آلودگی هوای تبریز در روزهای اخیر، پدیده "وارونگی دما" یا اینورژن است. وارونگی دما زمانی رخ می‌دهد که به جای کاهش معمول دما با افزایش ارتفاع، لایه‌ای از هوای گرم در بالای لایه هوای سرد قرار می‌گیرد. این لایه گرم مانند یک سرپوش عمل کرده و مانع از صعود آلاینده‌ها و ذرات معلق به لایه‌های بالایی جو می‌شود. در نتیجه، آلاینده‌ها در نزدیکی سطح زمین محبوس شده و غلظت آن‌ها به شدت افزایش می‌یابد.
ذرات ۲.۵ میکرون (PM2.5) که عامل اصلی اندازه‌گیری شاخص کیفیت هوا هستند، ذرات بسیار ریز با قطر کمتر از ۲.۵ میکرومتر می‌باشند. این ذرات به دلیل اندازه کوچکشان قادرند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و عوارض جدی تنفسی و قلبی-عروقی ایجاد کنند. تداوم وارونگی دما، این ذرات مضر را در فضای تنفسی شهروندان نگه داشته و به همین دلیل، آلودگی هوای تبریز به یک چالش جدی سلامت عمومی تبدیل شده است.
توصیه‌های بهداشتی جدی برای مقابله با آلودگی هوای تبریز
با توجه به وضعیت قرمز آلودگی هوای تبریز و ناسالم بودن هوا برای همه گروه‌ها، رعایت توصیه‌های بهداشتی از اهمیت بالایی برخوردار است:
افراد حساس (بیماران قلبی یا ریوی، سالمندان و کودکان): این گروه‌ها باید از هرگونه فعالیت طولانی یا سنگین در فضای باز به طور جدی خودداری کنند. توصیه می‌شود تا حد امکان در منزل بمانند و پنجره‌ها را بسته نگه دارند.
سایر شهروندان: همه افراد باید فعالیت‌های طولانی یا سنگین در خارج از منزل را به حداقل برسانند. در صورت لزوم خروج از منزل، استفاده از ماسک‌های تنفسی مناسب (مانند N95) می‌تواند به کاهش استنشاق ذرات معلق کمک کند.
پرهیز از فعالیت‌های ورزشی در فضای باز: دویدن، پیاده‌روی سریع و سایر ورزش‌های هوازی در فضای آلوده، باعث تنفس عمیق‌تر و ورود حجم بیشتری از آلاینده‌ها به دستگاه تنفسی می‌شود.
تدابیر اجرایی و پیامدهای آلودگی هوای تبریز
در پی افزایش سطح آلودگی هوای تبریز و ورود به وضعیت هشدار، معمولاً تدابیر اضطراری از سوی مسئولان اتخاذ می‌شود. از جمله این تدابیر که در چنین شرایطی رایج است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی: به منظور حفظ سلامت دانش‌آموزان و دانشجویان، تصمیم به غیرحضوری شدن کلاس‌های درس در برخی مقاطع یا تمامی مقاطع تحصیلی گرفته می‌شود.
رایگان شدن حمل و نقل عمومی: جهت ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و کاهش ترافیک و به تبع آن، انتشار آلاینده‌ها، خدمات‌دهی مترو و خطوط بی آر تی به صورت رایگان ارائه می‌گردد.
محدودیت‌های ترافیکی: اعمال طرح‌های ترافیکی ویژه مانند زوج و فرد از درب منازل، می‌تواند در کنترل منابع متحرک آلودگی هوای تبریز موثر باشد.
تداوم این وضعیت و لزوم برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای مقابله با منابع آلودگی هوای تبریز، بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد تا شهروندان بتوانند در فصول سرد سال نیز هوایی پاک و سالم را تجربه کنند.
مطالب مرتبط
- آماری نگران‌کننده از آلودگی هوای تهران؛ پایتخت تنها شش روز هوای پاک را تجربه کرد
- هواشناسی از پایداری وضعیت جوی مازندران در هفته آتی خبر داد
- هواشناسی تهران درباره افزایش آلایندگی هوا در پایتخت هشدار جدی داد
- تکذیب وجود ذرات معلق آهنی خطرناک در هوای تهران؛ وزارت بهداشت ابعاد واقعی آلودگی را تشریح کرد
علی رستگار، دانش‌آموخته رشته خبرنگاری سیاسی – اقتصادی از دانشکده خبر است. او فعالیت حرفه‌ای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۸۹ به طور رسمی آغاز کرد و در طول سال‌ها با چندین خبرگزاری و نشریه همکاری داشته است.