## پدافند غیرعامل، راهبردی کلیدی برای امنیت ملی
امروزه اهمیت پدافند غیرعامل در عرصه دفاعی و امنیت ملی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. با گسترش حملات سایبری و سایر تهدیدات نوین که امنیت کشورهای جهان را به خطر می‌اندازد، آگاهی از دستورالعمل‌های پدافند غیرعامل و توجه به آن به امری ضروری تبدیل شده است. در این راستا، “جواد کیانی” رئیس ایمنی، بهداشت حرفه‌ای و آتش‌نشانی فولاد مبارکه در گفتگویی با مجری برنامه رادیوفولاد، بر مهمترین جنبه‌های پدافند غیرعامل و چگونگی پیاده‌سازی آن در سازمان‌های بزرگ مانند فولاد مبارکه تاکید می‌کند.
## پدافند غیرعامل و نقش مردم در آن
او در مورد پدافند غیرعامل مردم‌محور می‌گوید: “هفتم آبان، روز حفاظت از مردم در هفته پدافند غیرعامل نام‌گذاری شده است. در زمینه مدیریت ایمنی فرایند، آخرین و هشتمین لایه حفاظتی به مدیریت بحران در جامعه مربوط می‌شود. اگر دستورالعمل‌های ایمنی و سیستم‌های حفاظتی در کارخانه‌ها به درستی پیاده‌سازی شوند، می‌توان از بسیاری از فجایع جلوگیری کرد.”
## به‌روزرسانی فرایندها برای افزایش ضریب حفاظت
او در پاسخ به این سوال که آیا فولاد مبارکه برای به‌روزرسانی فرایندها و افزایش ضریب حفاظت از کارکنان برنامه‌ای دارد، می‌گوید: “در زمینه مدیریت ایمنی فرایند، استانداردی از انجمن ایمنی مواد شیمیایی از حدود ۲۰ تا ۳۰ سال پیش شروع شد. انجمن جهانی فولاد چند سال پیش این استاندارد را بازنگری کرد و در ۶ الزام اصلی و ۱۷ الزام دیگر، سازمان‌ها و صنایع فولادی را مکلف به پیاده‌سازی این استاندارد کرده است.”
## لایه‌های ایمنی فرایند
او در ادامه درباره لایه‌های ایمنی فرایند می‌گوید: “لایه‌های ایمنی فرایند عبارتند از: ۱- مفاهیم ایمنی در طراحی واحد فرایندی؛ ۲ – سامانه کنترل فرایند؛ ۳ – سامانه‌های هشداردهنده اعم از کنترل آلارم و اپراتوری؛ ۴- سامانه‌های قطع اضطراری؛ ۵- حفاظت فیزیکی با استفاده از شیرهای اطمینان؛ ۶- حفاظت‌های پس از حادثه؛ ۷- آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری کارخانه؛ ۸- مدیریت بحران در جامعه که پلیس و نهادهای امنیتی و حراست در آن درگیر می‌شوند. در این مرحله باید کل جامعه بسیج شود تا بتوانیم پیامدهای بحران ایجادشده را مدیریت کنیم. یکی از اهداف پدافند غیرعامل همین است که با برخی اقدامات غیرنظامی بتوانیم اول از بروز حادثه‌ها و فجایع جلوگیری کنیم و در صورت وجود تهدیدات بیرونی، مثل حملات نظامی، بتوانیم مدیریت کنیم تا کمترین پیامدها متوجه کارکنان، خط تولید و مهم‌تر از آن به جامعه شود.”
## نقش کارکنان در فرهنگ ایمنی
او در مورد نقش کارکنان در فرهنگ ایمنی می‌گوید: “یکی از حوزه‌های تمرکز مدیریت شرکت در حوزه ایمنی، ترویج فرهنگ ایمنی است. با نهادینه شدن فرهنگ ایمنی در سازمان، همه افراد خود را در حیطه وظایف و شرح شغلی که دارند مسئول می‌دانند. بدون مشارکت کارکنان، ایمنی و حادثه صفر و عدم بروز حادثه بزرگ امکان‌پذیر نیست. حتی اگر یک بازرسی کوچک درست و کیفی انجام شود در پیشگیری از حوادث نقش بزرگی دارد. ما به دنبال مشارکت همه کارکنان هستیم.”
## مقابله با تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها
او در پاسخ به این سوال که برای افزایش آگاهی و آمادگی کارکنان فولاد مبارکه برای مواجهه با تهدیدات چه اقداماتی انجام شده است، می‌گوید: “ما باید به دو مفهوم دقت داشته باشیم؛ یکی مفهوم تهدید و دیگری مفهوم آسیب‌پذیری. بر اساس منطق مدیریت ریسک، تهدیداتی را که می‌تواند برای ما بحران‌ساز باشد شناسایی کرده‌ایم و در تمام واحدها آسیب‌پذیری‌ها را هم بررسی کرده‌ایم. با همکاری روابط عمومی محتوی‌هایی به‌صورت اینفوگرافیک از ۱۰ خطر اصلی و عمده هر ناحیه تهیه و اطلاع‌رسانی کرده‌ایم. همچنین موشن‌ها و انیمیشن‌های شرایط اضطراری نیز ساخته شده است که در ناحیه فولادسازی ایجادشده و در ناحیه آهن‌سازی در حال اجراست. در نظر داریم شرایط اضطراری عمده‌ای را که در واحدهای مختلف ممکن است اتفاق بیفتد به‌صورت انیمیشن و موشن بسازیم و اطلاع‌رسانی کنیم. به‌علاوه طبق تقویم سالانه اجرای حدود ۲۰۰ مانور را برنامه‌ریزی می‌کنیم. در حال حاضر هم ممیز خارجی را در شرکت شروع کرده‌ایم. علاوه بر این ارتباط خوبی با واحدهای آتش‌نشانی هم‌جوار شرکت داریم. خود فولاد مبارکه در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود نسبت به تجهیز این واحدها اقدامات مؤثری انجام داده و هنگام وقوع حوادث با تجهیزات بسیار پیشرفته خود نقش مؤثری را در کنترل آتش‌سوزی کارخانه‌ای در شهرک صنعتی مبارکه ایفا کرده است. ضمن اینکه تفاهم‌نامه‌هایی با نیروگاه نزدیک و شرکت‌های اطراف کارخانه داریم و از آن‌ها حمایت می‌کنیم. به‌طورکلی هم‌افزایی خوبی بین واحد ایمنی و آتش‌نشانی فولاد مبارکه با نهادهای امداد بیرون از شرکت وجود دارد.”
## فناوری نوین در حوزه ایمنی
او در مورد استفاده از فناوری‌های نوین مثل هوش مصنوعی یا رباتیک برای بهبود کارایی و ایمنی در محیط‌های بحرانی می‌گوید: “بله. مطالعات یکپارچگی ایمنی فرایند را در واحدهای فرایندی انجام داده‌ایم و بررسی کرده‌ایم که آیا سیستم‌های طراحی‌شده صلاحیت و قابلیت اطمینان کافی را دارند یا خیر. برنامه‌هایی روی سیستم‌های F&G داریم که کنترل ایمنی فرایند را انجام می‌دهد. در بحث رباتیک و هوش مصنوعی، حرکت‌های بزرگ و خوبی را در زمینه تحول دیجیتال شروع کرده‌ایم و هم‌زمان در حوزه ایمنی تعداد زیادی از فعالیت‌های خطرناک را شناسایی کرده‌ایم و برای آن‌ها و همچنین اقدامات کنترلی در حوزه رفتار ایمن کارکنان به سمت استفاده از هوش مصنوعی و رباتیک رفته‌ایم.”
