بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، با تشریح ابعاد حقوقی و سیاسی سازوکار ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، تأکید کرد که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد از طریق این سازوکار، اگرچه از نظر روانی و انتظاراتی قابل توجه است، اما در مقایسه با تحریم‌های ثانویه ایالات متحده، تأثیر اقتصادی محدودتری دارد.
سازوکار ماشه؛ فرآیندی غیرقابل وتو برای بازگشت تحریم‌ها
نگاهداری در گفت‌وگویی با ایسنا، توضیح داد که سازوکار ماشه در بندهای ۱۱ تا ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ تعریف شده و با اعلام نقض فاحش توافق از سوی هر عضو مشارکت‌کننده در برجام آغاز می‌شود. این فرآیند بدون نیاز به تصویب قطعنامه جدید، به‌طور خودکار منجر به بازگشت شش قطعنامه تحریمی پیشین شورای امنیت می‌شود. وی افزود: حتی اگر ایران خود آغازگر این روند باشد، نتیجه نهایی بازگشت تحریم‌ها خواهد بود، چرا که این سازوکار صرفاً برای تضمین اجرای تعهدات ایران طراحی شده است.
تفاوت ماهوی تحریم‌های سازمان ملل و آمریکا
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به ماهیت تحریم‌های شورای امنیت، گفت: این تحریم‌ها عمدتاً در حوزه‌های هسته‌ای و تسلیحاتی متمرکز بودند و اجرای آن‌ها مشروط به وجود اطلاعات معتبر درباره اقلام ممنوعه بود. در مقابل، تحریم‌های ثانویه آمریکا که از سال ۲۰۱۰ به‌صورت ریسک‌محور اعمال شدند، تمامی بخش‌های اقتصادی ایران از جمله انرژی، حمل‌ونقل، تجارت و نظام مالی را دربر گرفتند و به یک رژیم تحریمی پایدار و فراگیر تبدیل شدند. بر همین اساس، اثر عملیاتی ماشه به‌مراتب کمتر از تحریم‌های ایالات متحده ارزیابی می‌شود.
تبعات سیاسی و دیپلماتیک فعال‌سازی ماشه
نگاهداری هشدار داد که فعال‌سازی ماشه نه‌تنها موجب بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌شود، بلکه عملاً برجام را بی‌اثر کرده و احتمالاً ایران نیز پایان پایبندی خود را اعلام خواهد کرد. این اقدام می‌تواند منجر به افزایش تنش با غرب، بی‌ثباتی منطقه‌ای و حتی طرح خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) شود. وی افزود: اروپایی‌ها نیز آگاهند که ماشه تنها یک‌بار قابل استفاده است و با فعال‌سازی آن، فضای دیپلماسی میان ایران و اروپا بسته خواهد شد.
سناریوهای پیش‌رو و نقش روسیه و چین
نگاهداری در ادامه به سناریوی تمدید یا اصلاح سازوکار ماشه اشاره کرد و گفت: اروپا در تلاش است با اصلاح بندهای قطعنامه ۲۲۳۱، به‌ویژه بند مربوط به سال دهم، فضای دیپلماسی را حفظ کند و در ازای عدم استفاده از ماشه، امتیازاتی مانند بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای را مطالبه می‌کند. وی همچنین تأکید کرد که در صورت عدم فعال‌سازی ماشه، حق وتوی روسیه و چین مانع تصویب هرگونه قطعنامه جدید تحریمی علیه ایران خواهد شد. اما در صورت فعال‌سازی، این دو کشور می‌توانند اجرای تحریم‌ها را با ابزارهایی مانند جلوگیری از تصویب بودجه نهادهای نظارتی سازمان ملل تضعیف کنند.
ضرورت حفظ روابط راهبردی و طراحی سیاست رسانه‌ای هوشمند
نگاهداری با اشاره به تغییرات بنیادین در نظم جهانی، تصریح کرد که عادی‌سازی روابط اقتصادی با غرب در شرایط فعلی تقریباً غیرممکن است. وی تأکید کرد که هرگونه توافق با غرب باید مبتنی بر راستی‌آزمایی دقیق و انتفاع واقعی اقتصادی برای ایران باشد. همچنین هشدار داد که روابط دوجانبه با شرکای راهبردی مانند چین و روسیه نباید تحت هیچ شرایطی موضوع مذاکره با غرب قرار گیرد.
وی در پایان با تأکید بر اهمیت تدوین یک سیاست رسانه‌ای هوشمند در آستانه سال دهم برجام، گفت: نحوه پوشش اخبار توسط رسانه‌ها و مسئولان باید به‌گونه‌ای باشد که از ایجاد التهاب در بازار و جامعه جلوگیری کند و مخاطبان، به‌ویژه فعالان اقتصادی، دچار سردرگمی و انتظار دائمی برای تغییرات ناگهانی نشوند.
علی رستگار، دانش‌آموخته رشته خبرنگاری سیاسی – اقتصادی از دانشکده خبر است. او فعالیت حرفه‌ای خود را در عرصه رسانه از سال ۱۳۸۹ به طور رسمی آغاز کرد و در طول سال‌ها با چندین خبرگزاری و نشریه همکاری داشته است.